Jak obliczyć normę średnioważoną?

To pytanie w przeciągu ostatniego roku zapewne padało wiele razy w wielu polskich przedszkolach. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z 2016 roku żywienie powinno się odbywać zgodnie z normami. Wbrew pozorom nie jest to trudne i znajdziesz tu objaśnienie tego, jak prosto i sprawnie to zrobić. Zacznijmy od początku, czyli:

Co to jest norma średnioważona?

Układając menu dla indywidualnego człowieka nie patrzymy na normy, obliczamy zapotrzebowanie dla tej konkretnej osoby, biorąc pod uwagę jego wzrost, masę ciała, aktywność fizyczną. W przypadku żywienia zbiorowego byłoby to niemożliwe. Stąd zostały opracowane normy, które mówią jakie ilości energii, czy składników odżywczych są wystarczające by pokryć potrzeby żywieniowe praktycznie wszystkich osób w danej grupie wiekowej.

Aktualne normy żywienia obowiązujące w Polsce znajdują się na stronie Instytutu Żywności i Żywienia. Można stamtąd pobrać całą publikacje dotyczącą norm wszystkich grup ludności (w tym między innymi przedszkolaków/uczniów).

Znajdziemy tam normy między innymi na energię, czyli innymi słowy zapotrzebowanie kaloryczne oraz na białko, węglowodany, tłuszcze, witaminy i minerały.

Normy określają zapotrzebowanie dla poszczególnych grup wiekowych, na przykład 1-3 lat, 4-6 lat.

Czemu służy norma średnioważona?

Dla przedszkola, czy szkoły musimy uwzględnić dzieci w różnym wieku, a dzieci w różnym wieku, mają różne potrzeby. Przykładowo dziecko mające 3 lata potrzebuje około 1000 kcal/dziennie, natomiast przedszkolak w wieku 5 lat już 1400 kcal. Jeśli chcemy obliczyć normę na energię dla przeciętnego przedszkolaka w danym przedszkolu musimy uśrednić tę wartość.

Jak obliczyć normę średnioważoną na energię?

By policzyć normę średnioważoną wykorzystujemy poniższy wzór

Z = (S₁ x U₁/100) + (S₂ x U₂/100) + (S_x x U_x/100)

gdzie:

Z – średnioważona norma na energię, lub wybrany składnik odżywczy w przeliczeniu na 1 osobę

S₁, S₂,… S_X – norma na energię lub wybrany składnik odżywczy

U₁, U₂,… U_X – udział procentowy poszczególnych grup żywieniowych

By dokonać pomiaru musimy odpowiedzieć sobie na kilka pytań:

1. Ile jest przedszkolaków w przedszkolu
2. Ile przedszkolaków jest w wieku 3 lat
3. Ile przedszkolaków jest w wieku 4-6 lat

Przykład: Przedszkole Misie Tubisie

1. Ilość przedszkolaków – 128
2. Ilość przedszkolaków w wieku 3 lat – 25
3. Ilość przedszkolaków w wieku 4-6 lat – 103

Dzięki tym danym, możemy obliczyć ile procentowo jest 3-latków, a ile dzieci starszych.

Obliczymy to z proporcji:

128 dzieci – 100%

25 dzieci – U₁ %

Żeby wyliczyć nasze U₁, czyli udział procentowy 3 -latków w przedszkolu Misie Tubisie, mnożymy na tak zwany „krzyż”

128 x U₁ = 25 x 100

Chcemy znać wartość U₁, więc musimy wszystko podzielić przez 128

U₁ = 25 x100 /128

Wartość tą zaokrąglamy.

Ilość dzieci w wieku 4-6 lat możemy policzyć następująco:

100% – 20 % = 80 %

Wiemy, więc już w Przedszkolu Misie Tubisie jest

20% dzieci 3 letnich oraz 80% dzieci w wieku 4-6 lat, to będą nasze wartości U:

U₁  = 20%

U₂ = 80%

Do obliczenia normy średnioważonej potrzebujemy jeszcze wartości S. S  to wartość na energie lub inny wybrany składnik. My obliczymy normę średnioważoną na energie, czyli zapotrzebowanie kaloryczne.

Zapotrzebowanie kaloryczne wynosi:

S₁: Dzieci 3 lata – 1000 kcal

S₂: Dzieci 4-6 lat – 1400 kcal

Powyższe wartości dla danej grupy wiekowej są stałe i wynikają z obecnie obowiązujących norm żywienia.

Mamy już wszystkie potrzebne informacje, więc możemy obliczyć normę średnioważona na energię:

Wartość Z, czyli 1320 kcal, to całodzienne zapotrzebowanie kaloryczne dla tej grupy przedszkolnej. Przyjmuje się, że przedszkole zapewnia 75% energii (pozostałe 25 % dziecko zjada w domu).

W związku z tym, by obliczyć normę średnioważoną dla przedszkola, musimy uwzględnić 75% z zwartości Z = 1320 kcal, czyli:

Norma średnioważona przypadająca na przedszkole = 75% x Z

Norma średnioważona przypadająca na przedszkole = 75% x 1320 kcal

Norma średnioważona przypadająca na przedszkole = 990 kcal

I tym sposobem, wiemy, że norma średnioważona na energie wyniesie w Przedszkolu Misie Tubisie 990 kcal. Analogicznie możemy policzyć normę średnioważoną na tłuszcz, węglowodany czy białka.

Norma średnioważona dla Twojego przedszkola

Oczywiście norma średnioważona dla każdego przedszkola, będzie inna i zależy od ilości dzieci w danym wieku, w placówce. Norma średnioważona powinna być aktualizowana co najmniej raz w roku, we wrześniu, kiedy nowe dzieci przychodzą do przedszkola (co roku ilość 3 latków może być bowiem inna niż w latach poprzednich).

Przedszkola, które mają dyżur wakacyjny również powinny obliczyć normę średnioważoną dla dzieci korzystających z dyżuru wakacyjnego (wtedy też ilość dzieci 3 letnich i 4-6 letnich jest inna niż podczas roku szkolnego). Warto to zrobić, by później nie mieć nieprzyjemności w razie kontroli Sanepidu.

Obliczeń dokonujemy analogicznie, jak zostało to przedstawione powyżej.

By ułatwić zadanie zachęcam do pobrania arkusza kalkulacyjnego do obliczania normy średnioważonej. Wystarczy wypełnić 3 pola, by norma średnioważona dla Twojej placówki policzyła się sama.

Zapraszamy do pobrania bezpłatnego szablonu.

Już wkrótce na naszej stronie pojawią się informacje, jak obliczyć normę średnioważoną dla szkół. Tutaj sytuacja wymaga trochę więcej liczenia, gdyż poszczególnych grup jest więcej niż w przedszkolu.

Istotne jest również to, jak komponować jadłospis by znalazła się w nim odpowiednia ilość białka.

Chcesz wiedzieć więcej na temat żywienia dzieci w przedszkolu i wytycznych, jakie muszą spełnić jadłospisy?

Jeśli chcesz poszerzyć praktyczną wiedzę z zakresu obowiązujących rozporządzeń i norm żywienia w placówkach oświaty (przedszkola, szkoły) zgłoś się na szkolenie. Najbliższe szkolenia w Krakowie już we wrześniu. Wyślij zgłoszenie na kontakt@dylematymamyitaty.pl